جلسه نقد کتاب «گنجشک در اتاق ریکاوری» برگزار شد | کنسرو شدن کلمات و رنده شدن دیالوگ‌ها در شعر فراسپید

ریحانه موسوی | شهرآرانیوز، جلسه نقد و بررسی کتاب «گنجشک در اتاق ریکاوری»، مجموعه شعری از علی آزاد، عصر روزیکشنبه،۳ تیر ماه با حضور محمد باقر کلاهی اهری، هادی منوری، محمد هادی جهان آبادی و محمد کاظم کاظمی در حوزه هنری خراسان رضوی برگزار شد. این کتاب ۱۰۴ صفحه‌ای که سال گذشته توسط انتشارات هرمز منتشر شده است، اشعاری با ماهیتی تجربی، رادیکال و نوآورانه دارد و وامدار جوشش روح عرفا است که در دوران مدرن و در عصر حاضر بسیار پیشرو بوده و مولفه‌های نظام معرفت‌شناسانه پست‌‍ مدرن و منیت انسان معاصر را به رخ می‌کشند.

بنیان‌گذاری شعر فراسپید

علی آزاد نویسنده کتاب شعر «گنجشک در اتاق ریکاوری» در این نشست با بیان اینکه شعر فراسپید در سال ۱۳۹۵ توسط فرزاد میراحمدی بنیان گذاری شده است، گفت: اینگونه اشعار در شعر‌های دهه ۱۳۷۰ من هم بوده است.

وی تصریح کرد:  من از سال ۱۳۹۷ با این شعر آشنا شدم. دیر یافت بودن معنا در این شعر به دلیل این است که ارجاعات فرامتنی دارد.

این نویسنده کنسرو شدن کلمات و رنده شدن دیالوگ‌ها را بهترین تعریف برای شعر فراسپید دانست و خاطرنشان کرد: ما در این نوع شعر از همه ارجاعات شعر در دوران رودکی تا کنون استفاده کرده‌ایم.

آزاد با اشاره به اینکه سرعت خوانش در شعر فراسپید باید مانند سرعت نگارش آند تند باشد، اظهار کرد: کتاب‌های، مقالات و پایان‌نامه‌های زیادی درباره شعر فراسپید نوشته شده است که می‌توان با مراجعه به آنها، بیشتر با این سبک شعر آشنا شد.

کارکرد کلمه به عنوان تعریف عام آن این بود که جمعیتی را جمع کند و خوشحالم که کلمات من توانست این جمع نخبه را دورهم جمع کند.

تغییر شیمی هنر در دوران معاصر

محمدباقر کلاهی اهری شاعر نوگرا و صاحب سبک مشهدی نیز در این نشست گفت: مقام ادب به قدری بالا است که مولانا آن را در مقام عصمت قرار داده است. هنر معاصر ریشه خود را نسبت به هنر متعالی از دست داده و گویی شیمی هنر تغییر کرده است.

وی اظهار کرد: من در این کتاب بارقه‌هایی از چیزی را که نسل صوفیه به آن آراسته بود می‌بینم و علی آزاد در چهارچوب خود آزاد است. متن این کتاب خود را معرفی می‌کند و نیاز نیست ما این کار را انجام دهیم.

این نویسنده خاطرنشان کرد: منقول است نذار قبانی شاعر اهل سوریه گفته است: «شاید شعر در آینده قرصی باشد که بتوانند آن را با آب بخورند.» فرانتس کافکا نویسنده اهل جمهوری چک هم گفته است: «هرچیزی جز ادبیات مرا ملول می‌کند حتی حرف زدن در مورد ادبیات.»

 شاعر پیشرو و خط‌شکن 

هادی منوری شاعر و نویسنده نیز در این نشست بیان کرد: من بیش از سی سال است که علی آزاد را می‌شناسم. او از ابتدا در هنر خط‌شکن و پیشرو بوده و عضو هیچ گروهی نبود، اکنون هم بر همین اساس پیش می‌رود. اکنون می‌توانم بگویم او شاعر فراسپید نیست، او هم مدرن است و هم سنتی که یک پارادوکس است. علی آزاد اصالت‌هایی دارد که نمی‌تواند آنها را فراموش کند. او دارای چهارچوب و اخلاق مدار است بزرگترین ویژگی او جسارتش است، به همین دلیل نمی‌تواند در هیچ گروهی بماند از جمله گروه فرا‌سپید.

وی افزود: شعر فراسپید می‌گوید ما در عصر مدرن، دیجیتال، دنیای انفجار اطلاعات و پریشان خاطری زندگی می‌کنیم. پس پلکان را حذف می‌کنیم. کم کردن سطرها، خوانش پیوسته و بدون متن که شعر فراسپید بر اساس شرایط دنیای مدرن این حرف را می‌زند. تهاجم به مفهوم یا اختلال در معنا یکی از مشخصات شعر فراسپید است.

منوری در بخشی دیگر از صحبت‌هایش، با اشاره به اینکه روانشناسان باید تکلیف خود را با هنرمندان مشخص کنند، ابراز کرد: جنون در ادبیات یک مرتبه و مقام و امتیاز است، اما از نظر روانشناسی تعریف متفاوتی دارد. درمانگر اول باید بیمار خود را بفهمد بعد او را درمان کند، در غیر اینصورت نمی‌تواند این کار را انجام دهد.

وی اذعان کرد: من مدت‌ها است از کتاب خواندن لذت نمی‌برم و دلیل آن را نمی‌دانم. اما از خواندن مجموعه «گنجشک در اتاق ریکاوری» لذت بردم. ذهن ما به‌گونه‌ای است که همه چیز را خطی می‌بیند و اگر گاهی این‌گونه نباشد و ذهنمان از آن عادت دور باشد برایمان عادی نیست. این کتاب انسان را به همان نقطه می‌برد.

این نویسنده یادآور شد: ما به جوانانی که تازه وارد فضای شعری می‌شوند می‌گوییم شعر بخوانند، در مرحله‌ای بیشتر شعر‌ها برایشان عادی می‌شود، اما این کتاب به انسان شوک وارد می‌کند.

شعر فراسپید و رهایی ذهن

محمد هادی جهان آبادی شاعر مشهدی حاضر در این نشست با بیان اینکه یکی از ویژگی‌های این شعر رها گذاشتن ذهن است که ما را یاد جنبش دادائیسم می‌اندازد، تلقی افراد از شعر را رفتن به سراغ یک ژانر موثر دانست و افزود: در دوره معاصر مدیا از شعر گرفته شد. شعر محلی برای تأمل است که شما را از شهودیات جهانی که در آن هستید جدا کرده و به خود می‌شناساند. اگر قرار باشد ذهن را رها کرد و هر آنچه که از آن تراوید تحت عنوان شعر معرفی نمود درست نیست و بی احترامی به هنر است.

وی با بیان اینکه، اگر از لحاظ نوشتار دقت بیشتری در این کتاب می‌شد، بهتر بود، تصریح کرد: کلمات حوزه استقلال دارند و در شعر حق داریم هر کلمه‌ای را در نقش هر کلمه‌ای به کار ببریم. در شعر می‌توان از قید نقش اسم، فعل و صفت کشید، تولید زیبایی کرد و به وجوهی از زبان رسوخ کرد که انسان‌های دیگر نمی‌توانند. با شعر به ساحاتاتی از زبان می‌توان ورود کرد که بازی زیباشناسانه کشف می‌شود و در متن محصور می‌گردد و من برای این نوع شعر ارزش قائل هستم.

در ادامه حتما بخوانید ترجمه ده‌هیچ از آثار تألیفی جلو است | سود بی‌دغدغه ناشران یا ژست روشن‌فکری خوانندگان؟